در سال‌های تاریک ۱۲۹۶ تا ۱۲۹۸ هجری شمسی، ایران با یکی از فاجعه‌بارترین دوره‌های تاریخی خود مواجه شد؛ قحطی‌ای عظیم، که طبق برآورد برخی منابع، جان بیش از ۸ تا ۱۰ میلیون نفر را گرفت — نیمی از جمعیت کشور در آن زمان. این فاجعه به‌قدری سهمگین و عمیق بود که برخی پژوهشگران آن را با عنوانی دردناک می‌شناسند: هولوکاست ایرانی
اما چرا این واژه؟
چرا چنین تعبیری برای قحطی ایران به‌کار می‌رود؟ آیا اغراق است، یا حقیقتی تلخ که زیر خاکستر زمان دفن شده؟
در تعریف، هولوکاست تنها به کشتار با سلاح و گلوله محدود نمی‌شود. مرگ خاموش از گرسنگی، محاصره‌ی اقتصادی، نابودی منابع غذایی و بی‌اعتنایی عامدانه‌ی قدرت‌های اشغالگر، می‌تواند چهره‌ی دیگری از نسل‌کشی باشد؛ و این دقیقاً همان چیزی است که در ایران آن سال‌ها رخ داد.
»ما هزاران تُن گندم صادر کردیم، درحالی‌که مردم محل، برای یک لقمه نان، جان می‌دادند.
_ خاطرات یک افسر بریتانیایی، ۱۹۱۹
«نیروهای بریتانیا، که مناطق جنوبی و مرکزی ایران را در اختیار داشتند، مسیرهای امدادی را مسدود کردند، منابع غذایی را احتکار و توزیع آن را تحت کنترل نظامی قرار دادند. درحالی‌که ایران گرفتار خشکسالی و شیوع بیماری‌های واگیردار همچون تیفوس و وبا بود، سیاست‌های استعماری، آتش این فاجعه را شعله‌ورتر کرد»
«. هیچ جنگی، این‌چنین بی‌صدا و بی‌گلوله نسل‌کشی نکرده بود. «_ پروفسور محمدقلی مجد، نویسنده‌ی کتاب قحطی بزرگ .
دولت قاجار، ناتوان و منفعل، نه‌تنها واکنشی نداشت بلکه در ثبت این رویداد ملی نیز کوتاهی کرد. بسیاری از مستندات و تصاویر، توسط خارجی‌ها ثبت شد و به‌ندرت در منابع داخلی ما دیده می‌شود. »
«وقتی مرگ از گرسنگی بی‌صدا می‌آید، تاریخ هم گاهی گوش‌هایش را می‌گیرد»
_ اسماعیل رایین، پژوهشگر تاریخ معاصر
در سال‌های اخیر، برخی تاریخ‌نگاران و محققان بین‌المللی با استناد به اسناد بایگانی‌شده بریتانیا، این رویداد را یک نسل‌کشی ساختاریافته دانسته‌اند. اصطلاح Persian Holocaust نه از سر اغراق، بلکه تلاشی است برای بیدار کردن وجدان جهان و یادآوری فاجعه‌ای که عملاً از حافظه‌ی رسمی ایران حذف شده است.
»نسل‌کشی فقط با سلاح نیست. محروم‌کردن مردم از نان، دارو و امید، نابودی آرام یک ملت است. «
_از نامه‌های منتشرنشده وزارت امور خارجه آمریکا، ۱۹۱۸
در حالی‌که دنیا به فجایع دیگر پرداخت، فاجعه‌ی قحطی ایران در سایه ماند. نه بنای یادبودی، نه درس تاریخی در کتب درسی، نه حتی یک روز رسمی برای یادآوری آن.
اما آیا می‌توان فریاد خاموش آن نسل را نشنیده گرفت؟ وظیفه‌ی امروز ما، نه‌تنها گفتن این روایت است، بلکه زنده نگه‌داشتن حافظه‌ی تاریخی ملتی است که در سکوت، به خاک افتاد.
در این سایت، قصد داریم با ارائه مستندات، روایت‌ها، و مقالات تحلیلی، این فاجعه را زنده کنیم، برای آگاهی نسل امروز و آینده.
